Huỳnh Thanh Điền
1. Bối cảnh và ý nghĩa ra đời
Đầu thế kỷ XX, khi Taylor đang phát triển “quản trị khoa học” từ góc nhìn kỹ thuật và năng suất, Henri Fayol, một kỹ sư – giám đốc công nghiệp người Pháp, lại tiếp cận quản trị từ tầm vĩ mô của tổ chức.
Tác phẩm Administration Industrielle et Générale (1916) được viết dựa trên kinh nghiệm hơn 30 năm điều hành Tập đoàn than – thép Commentry-Fourchambault.
Fayol là người đầu tiên khái quát quản trị thành một khoa học độc lập, có thể áp dụng cho mọi tổ chức – từ doanh nghiệp đến nhà nước.
2. Mục tiêu và tư tưởng cốt lõi
Fayol cho rằng:
“Quản trị không phải là đặc quyền của một số người, mà là chức năng phổ quát trong mọi hoạt động tập thể.”
Ông tách biệt rõ giữa quản lý (management) và kỹ thuật (technique).
Nếu Taylor tập trung vào “làm thế nào để công nhân làm việc hiệu quả hơn”, thì Fayol trả lời câu hỏi “làm thế nào để tổ chức vận hành hiệu quả hơn”.
3. Sáu nhóm hoạt động của doanh nghiệp
Fayol cho rằng mọi tổ chức đều thực hiện 6 loại hoạt động cơ bản:
-
Kỹ thuật (Technique) – sản xuất, chế tạo, vận hành.
-
Thương mại (Commerciale) – mua bán, trao đổi.
-
Tài chính (Financière) – tìm và quản lý vốn.
-
An ninh (Sécurité) – bảo vệ con người và tài sản.
-
Kế toán (Comptable) – ghi chép, thống kê, kiểm tra.
-
Quản trị (Administrative) – hoạch định, tổ chức, chỉ huy, điều phối và kiểm soát.
Trong đó, quản trị là chức năng bao trùm, điều hòa và định hướng toàn bộ các hoạt động khác.
4. Năm chức năng quản trị kinh điển
Fayol là người đầu tiên hệ thống hóa 5 chức năng cơ bản của quản trị, tạo nền tảng cho mọi giáo trình quản trị hiện đại:
-
Hoạch định (Prévoir) – xác định mục tiêu và kế hoạch hành động.
-
Tổ chức (Organiser) – sắp xếp nguồn lực, cơ cấu công việc.
-
Chỉ huy (Commander) – hướng dẫn và khuyến khích nhân viên thực hiện nhiệm vụ.
-
Phối hợp (Coordonner) – liên kết, hài hòa giữa các bộ phận.
-
Kiểm soát (Contrôler) – đo lường kết quả và điều chỉnh sai lệch.
5. 14 nguyên tắc quản trị kinh điển
Fayol đề xuất 14 nguyên tắc nền tảng, được xem là “hiến chương” của quản trị hành chính hiện đại:
-
Phân công lao động (Division of work)
-
Quyền hạn và trách nhiệm (Authority & Responsibility)
-
Kỷ luật (Discipline)
-
Thống nhất mệnh lệnh (Unity of command)
-
Thống nhất định hướng (Unity of direction)
-
Lợi ích chung trên lợi ích cá nhân (Subordination of individual interests)
-
Thù lao công bằng (Remuneration)
-
Tập trung quyền lực hợp lý (Centralization)
-
Chuỗi mệnh lệnh (Scalar chain)
-
Trật tự (Order)
-
Công bằng (Equity)
-
Ổn định nhân sự (Stability of tenure)
-
Sáng kiến (Initiative)
-
Tinh thần đoàn kết (Esprit de corps)
Những nguyên tắc này hình thành khung lý thuyết đầu tiên về tổ chức hành chính hợp lý và nhân văn, nhấn mạnh tính kỷ luật, trật tự và con người trong quản trị.
6. Di sản học thuật
-
Fayol là người đầu tiên đặt nền móng cho lý thuyết quản trị tổng quát (General Management Theory), với quan điểm rằng quản trị có thể học được, dạy được, và áp dụng ở mọi cấp.
-
Tư tưởng của ông tạo ra “trường phái quản trị hành chính (Administrative School)”, ảnh hưởng sâu rộng đến Gulick, Urwick, Koontz và nhiều mô hình quản trị nhà nước hiện đại.
-
Trong khi Taylor đại diện cho tư duy “hiệu quả kỹ thuật”, Fayol đại diện cho “hiệu quả tổ chức” – hai trụ cột tạo nên nền khoa học quản trị hiện đại.
7. Thông điệp kết tinh
“Quản trị là dự báo, tổ chức, chỉ huy, phối hợp và kiểm soát.”
Fayol đã đưa quản trị ra khỏi phạm vi của “nghệ thuật lãnh đạo” để trở thành một ngành khoa học có phương pháp, có nguyên tắc và có thể đào tạo, mở đường cho toàn bộ tư duy quản trị học sau này.
Đọc sách:
Henri Fayol. (1916). General and Industrial Management. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.17361627
