Huỳnh Thanh Điền

Trong bài A Model of Growth Through Creative Destruction (1992), Philippe Aghion và Peter Howitt phát triển một mô hình tăng trưởng nội sinh dựa trên tư tưởng “sáng tạo hủy diệt” của Schumpeter. Họ cho rằng phần lớn tăng trưởng ở các nền kinh tế phát triển không đến từ tích lũy vốn mà từ đổi mới công nghệ, một quá trình vừa tạo ra tri thức mới vừa làm lỗi thời cái cũ. Trong mô hình, các doanh nghiệp R&D sử dụng lao động để sáng tạo công nghệ mới với xác suất thành công ngẫu nhiên; mỗi phát minh giúp tăng năng suất nhưng đồng thời xóa bỏ lợi nhuận độc quyền của phát minh trước, tạo ra chuỗi đổi mới không liên tục. Tăng trưởng vì thế là kết quả của cạnh tranh trong sáng tạo – nơi “động lực đổi mới” và “sức ép hủy diệt” cùng tồn tại.

Mức tăng trưởng phụ thuộc vào các yếu tố như tỷ lệ lao động dành cho nghiên cứu, tốc độ đổi mới, lãi suất và mức độ độc quyền. Khi quyền lực thị trường vừa đủ, lợi nhuận kỳ vọng khuyến khích đổi mới; nhưng nếu quá lớn hoặc quá nhỏ đều gây méo mó. Mô hình chỉ ra rằng nền kinh tế có thể tăng trưởng quá nhanh hoặc quá chậm so với mức tối ưu, vì các doanh nghiệp tư nhân không tính đến cả ngoại ứng tích cực (lan tỏa tri thức) lẫn tiêu cực (mất mát do hủy diệt công nghệ). Trong khi nhà hoạch định xã hội sẽ chọn mức R&D cân bằng hơn, thị trường tự do thường đầu tư lệch hoặc quá mức do “business stealing”, hoặc thiếu hụt do “spillover tri thức”.

Aghion và Howitt cũng mở rộng mô hình với học hỏi qua sản xuất (learning-by-doing) và rủi ro đổi mới, cho thấy có thể xuất hiện “bẫy không tăng trưởng” hoặc chu kỳ dao động giữa sản xuất và nghiên cứu. Kết luận của họ là: tăng trưởng hiện đại là chuỗi sáng tạo liên tục, trong đó mỗi đổi mới vừa xây dựng tương lai vừa phá hủy quá khứ, quá trình “sáng tạo hủy diệt” chính là động cơ cốt lõi của chủ nghĩa tư bản.