Vào ngày 28/5/2025, một quan chức Nhà Trắng xác nhận Elon Musk đã rút lui khỏi vai trò đặc phái viên tại Bộ Hiệu quả Chính phủ (DOGE) trong chính quyền Trump, chấm dứt 130 ngày tham gia cải tổ bộ máy hành chính liên bang. Được Tổng thống Donald Trump bổ nhiệm với kỳ vọng tạo ra cuộc "cách mạng hiệu quả" trong chính phủ, Musk đã gây chấn động với hàng loạt động thái mạnh tay từ việc cắt giảm hơn 260.000 nhân viên liên bang đến công khai chỉ trích chính sách thuế của chính quyền mà ông phục vụ.
Việc một biểu tượng công nghệ, người từng được ca ngợi là hiện thân của đổi mới, rời đi trong âm thầm và đầy mâu thuẫn không chỉ là tin tức thời sự, mà còn là biểu hiện của một vấn đề căn cốt: sự vênh nhau giữa kỳ vọng “chuyển giao tư duy doanh nhân vào bộ máy nhà nước” và thực tế chính trị – hành chính đầy phức tạp.
Elon Musk bước vào Nhà Trắng như một nhà du hành đến từ hành tinh khác, nơi chính phủ là phần mềm, ngân sách là blockchain, và cải cách có thể lập trình được. Được bổ nhiệm làm đặc phái viên của Bộ Hiệu quả Chính phủ (DOGE – cái tên nghe như một trò đùa có chủ ý), ông mang theo tinh thần startup, tầm nhìn AI, và niềm tin mãnh liệt rằng nếu SpaceX có thể đưa con người lên sao Hỏa, thì chính quyền liên bang chắc chắn có thể được… tối ưu hóa.
Trong 130 ngày, Musk hành động như thể đang tái cấu trúc (refactor) toàn bộ nước Mỹ: đề xuất cắt giảm 260.000 nhân sự liên bang, hứa tiết kiệm 2.000 tỷ USD (mặc dù chỉ đạt 175 tỷ), và biến chính sách thành biểu đồ dòng chảy hiệu suất. Ông xem quy trình lập pháp như “latency”, còn các bộ trưởng nội các như những service lỗi thời cần thay thế. Nhưng trong khi ông thao tác như đang điều hành một bản build mới, thì hệ thống ông can thiệp lại là một cấu trúc lâu đời được hình thành từ thỏa hiệp chính trị, bản sắc lập pháp, và không ít trì trệ có chủ đích.
Va chạm là điều tất yếu. Các bộ trưởng không thích bị “tối ưu hóa”. Quốc hội không thích bị bỏ qua. Và khi Musk công khai gọi dự luật thuế của Trump là “ngớ ngẩn và phản cải cách”, ông không chỉ phá vỡ sự im lặng chiến lược, mà còn phá vỡ luôn cả chiếc ghế mà ông đang ngồi. Người ta có thể tha thứ cho việc hành động liều lĩnh, nhưng ít khi tha thứ cho việc phơi bày mâu thuẫn nội bộ trước công chúng.
Cuối cùng, Musk rời đi như cách các thiên tài thường rút khỏi những hệ thống không thuộc về họ: không họp báo, không thư chia tay, chỉ một dòng tweet lạnh lùng và vài tài liệu chưa ai đọc. Ông đến như một người định tái cấu trúc chính phủ theo tinh thần Silicon Valley, và ra đi như một nhân vật phụ trong bi kịch Hy Lạp: người tưởng rằng mình đang viết lại kịch bản, nhưng hóa ra chỉ đóng sai vai.
Có lẽ bài học lớn nhất không dành cho Musk, mà dành cho chính quyền Trump: nếu cải cách thể chế là một đường đua marathon đầy rào chắn, thì gửi một tay lái F1 vào thi đấu không làm cuộc đua diễn ra nhanh hơn. Chỉ khiến tai nạn đến sớm hơn.
