TS Huỳnh Thanh Điền

Việt Nam đã trải qua quá trình cải cách thể chế kinh tế sâu rộng, từ một nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Quá trình này diễn ra theo từng giai đoạn với những cột mốc giúp Việt Nam chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế thị trường, thúc đẩy khu vực tư nhân, thu hút đầu tư nước ngoài và phát triển kinh tế số

TỔNG HỢP CÁC CỘT MỐC QUAN TRỌNG TRONG ĐỔI MỚI THỂ CHẾ KINH TẾ VIỆT NAM

1. Chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang kinh tế thị trường (1986 - 1995)

1986 - Đại hội VI của Đảng Cộng sản Việt Nam: Khởi xướng công cuộc Đổi Mới

• Đây là bước ngoặt quan trọng, đánh dấu sự chuyển đổi từ mô hình kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang kinh tế thị trường.
• Chính sách Đổi Mới tập trung vào việc mở rộng các thành phần kinh tế ngoài quốc doanh, giảm bao cấp, tự do hóa giá cả và khuyến khích sản xuất tư nhân.
• Kết quả: Lạm phát được kéo giảm từ mức 775% năm 1986 xuống còn 67,1% năm 1990, giúp ổn định kinh tế vĩ mô.

1987 - Ban hành Luật Đầu tư nước ngoài

• Đây là bước đầu tiên mở cửa thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào Việt Nam.
• Tính đến năm 1995, Việt Nam đã thu hút 1.535 dự án FDI với tổng vốn đăng ký 33,5 tỷ USD.

1988 - Nghị quyết 10 về Khoán 10 trong nông nghiệp

• Chính sách này trao quyền tự chủ sản xuất cho nông dân, thay vì hợp tác xã quản lý.
• Hệ quả: Sản lượng lúa tăng mạnh, từ 17 triệu tấn năm 1988 lên 26 triệu tấn năm 1995, đưa Việt Nam từ nước thiếu lương thực trở thành nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới.

1990 - Luật Công ty và Luật Doanh nghiệp tư nhân

• Lần đầu tiên công nhận kinh tế tư nhân là một thành phần của nền kinh tế quốc dân.
• Số doanh nghiệp tư nhân thành lập mới tăng nhanh, đóng góp vào tăng trưởng kinh tế.

2. Phát triển kinh tế tư nhân và hội nhập quốc tế (1995 - 2005)

1995 - Gia nhập ASEAN

• Việt Nam bắt đầu hội nhập sâu rộng vào khu vực Đông Nam Á, mở rộng hợp tác thương mại và đầu tư.
• Xuất khẩu sang các nước ASEAN tăng từ 1,2 tỷ USD năm 1995 lên 8,5 tỷ USD năm 2005.

1999 - Ban hành Luật Doanh nghiệp

• Đơn giản hóa thủ tục đăng ký kinh doanh, giúp số lượng doanh nghiệp tư nhân tăng vọt.
• Từ năm 2000 đến 2005, số doanh nghiệp đăng ký mới tăng gấp 5 lần, từ 14.000 doanh nghiệp lên hơn 70.000 doanh nghiệp.

2000 - Ký Hiệp định Thương mại Việt - Mỹ (BTA)

• Đây là hiệp định thương mại song phương quan trọng, giúp hàng hóa Việt Nam tiếp cận thị trường Mỹ.
• Xuất khẩu sang Mỹ tăng mạnh từ 733 triệu USD năm 2001 lên 6,8 tỷ USD năm 2005.

3. Gia nhập WTO và phát triển khu vực tư nhân (2006 - 2015)

2007 - Gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO)

• Đây là cột mốc quan trọng giúp Việt Nam hội nhập kinh tế toàn cầu.
• Kết quả: Xuất khẩu tăng từ 39,8 tỷ USD năm 2006 lên 162 tỷ USD năm 2015, kinh tế tăng trưởng ổn định ở mức trung bình 6,8%/năm.

2005 & 2014 - Sửa đổi Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư

• Xóa bỏ phân biệt giữa doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp tư nhân.
• Số lượng doanh nghiệp tư nhân tăng từ 205.000 năm 2006 lên 550.000 năm 2015.

4. Thúc đẩy khởi nghiệp, chuyển đổi số và tăng cường hội nhập (2016 - nay)

2016 - Phát động phong trào khởi nghiệp quốc gia (Startup Nation)

• Chính phủ cam kết hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.
• Giai đoạn 2016-2022, Việt Nam có hơn 3.800 startup, trong đó nhiều startup như MoMo, VNPay, Sky Mavis đạt giá trị hàng trăm triệu USD.

2018 - Luật Hỗ trợ Doanh nghiệp Nhỏ và Vừa

• Cung cấp ưu đãi tài chính, đào tạo và hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp khởi nghiệp.

2020 - Chương trình chuyển đổi số quốc gia

• Thúc đẩy ứng dụng công nghệ, trí tuệ nhân tạo (AI), blockchain vào sản xuất kinh doanh.
• Đến năm 2024, nền kinh tế số Việt Nam ước tính đạt 30 tỷ USD và có thể đạt 50 tỷ USD vào năm 2025.

2023 - Việt Nam ký kết và thực thi các Hiệp định Thương mại tự do (CPTPP, EVFTA, RCEP)

• Mở rộng thị trường xuất khẩu, giảm thuế nhập khẩu vào các thị trường lớn như EU, Nhật Bản, Hàn Quốc.
• Xuất khẩu năm 2023 đạt 372 tỷ USD, đưa Việt Nam trở thành một trong 20 nền kinh tế xuất khẩu lớn nhất thế giới.

Kết Luận

Từ một nền kinh tế khép kín và kém phát triển, Việt Nam đã đạt được những thành tựu đáng kể trong quá trình đổi mới và hội nhập quốc tế. Đến năm 2024, quy mô GDP theo giá hiện hành ước đạt 11.511,9 nghìn tỷ đồng, tương đương 476,3 tỷ USD, với tốc độ tăng trưởng GDP đạt 7,09% so với năm 2023. Thu nhập bình quân đầu người năm 2024 ước đạt 114 triệu đồng/người, tương đương 4.700 USD, tăng 377 USD so với năm 2023.

Những cải cách thể chế về kinh tế tư nhân, thu hút đầu tư nước ngoài, hội nhập kinh tế quốc tế và thúc đẩy khởi nghiệp đã tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững của Việt Nam. Nhờ đó, nền kinh tế Việt Nam tiếp tục tăng trưởng ổn định, đời sống người dân được cải thiện, và vị thế quốc gia trên trường quốc tế ngày càng được nâng cao.