Xung đột giữa Nga và Ukraine bắt đầu từ năm 2014 khi Nga sáp nhập Crimea, làm gia tăng căng thẳng kéo dài giữa hai nước. Đến năm 2022, Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine với lý do bảo vệ người dân gốc Nga và ngăn chặn NATO mở rộng về phía đông. Phía Ukraine và phương Tây xem đây là một hành động xâm lược và áp đặt các lệnh trừng phạt nặng nề đối với Nga. Cuộc chiến nhanh chóng lan rộng, kéo theo sự tham gia gián tiếp của nhiều cường quốc, tạo nên một cuộc đối đầu phức tạp trên bình diện toàn cầu.
Viện trợ của Mỹ và châu Âu cho Ukraine
Trước diễn biến này, các quốc gia phản ứng theo những cách khác nhau. Mỹ và châu Âu áp đặt hàng loạt lệnh trừng phạt kinh tế mạnh mẽ lên Nga, đồng thời cung cấp vũ khí và hỗ trợ tài chính cho Ukraine. Tính từ ngày 24/1/2022 đến 31/12/2024, Mỹ đã viện trợ cho Ukraine gần 120 tỷ USD, gấp hơn hai lần so với viện trợ của các tổ chức thuộc Liên minh châu Âu (EU). Trong đó, Mỹ đã cung cấp 69,8 tỷ USD viện trợ quân sự, 33,3 tỷ USD hỗ trợ tài chính và 2,8 tỷ USD viện trợ nhân đạo. EU và các nước thành viên đã viện trợ quân sự 49,4 tỷ USD và huấn luyện khoảng 70.000 binh sĩ cho Ukraine.
Tình hình kinh tế của Nga và các nước liên quan
Cuộc chiến đã gây ra những biến động kinh tế đáng kể trên toàn cầu. Lạm phát trung bình của Nga tăng từ 6,7% năm 2021 lên 11,9% năm 2022, đạt đỉnh 17,8% vào tháng 4/2022. Khu vực đồng tiền chung châu Âu (Eurozone) cũng phải đối mặt với mức lạm phát chưa từng có, đạt 9,2% vào năm 2022, cao gấp 3 lần so với mức lạm phát 2,9% năm 2021. Lạm phát phi mã trong năm 2022, nhất là ở EU và Nga, xuất phát chủ yếu từ tình trạng gián đoạn chuỗi cung ứng nhiều mặt hàng quan trọng sau cuộc xung đột.
Mỹ cũng chịu ảnh hưởng từ cuộc chiến, với lạm phát tăng cao và chuỗi cung ứng bị gián đoạn. Trung Quốc, mặc dù giữ lập trường trung lập và tiếp tục giao thương với Nga, cũng phải đối mặt với những thách thức kinh tế do biến động thị trường toàn cầu. Tuy nhiên, trong số các quốc gia, Trung Quốc là bên hưởng lợi lớn nhất từ xung đột này. Việc phương Tây trừng phạt Nga khiến Bắc Kinh trở thành đối tác thương mại quan trọng hàng đầu của Moscow. Trung Quốc mua dầu khí Nga với giá rẻ hơn so với giá thị trường, giúp tăng cường an ninh năng lượng và lợi nhuận cho doanh nghiệp Trung Quốc. Ngoài ra, các ngành sản xuất của Trung Quốc cũng được hưởng lợi từ việc phương Tây hạn chế xuất khẩu sang Nga, tạo ra một thị trường mới cho các sản phẩm công nghệ và hàng hóa Trung Quốc.
Tác động của cuộc chiến đối với Việt Nam
Việt Nam chịu cả lợi ích và thách thức từ cuộc chiến này, nhưng nhìn chung, thiệt hại vẫn nhiều hơn lợi ích.
Một mặt, cuộc chiến mở ra một số cơ hội cho nền kinh tế Việt Nam. Nhu cầu chuyển hướng thương mại từ châu Âu và Nga đã giúp Việt Nam có cơ hội mở rộng thị trường xuất khẩu, đặc biệt là trong các lĩnh vực nông sản, thủy sản và hàng điện tử. Sự chuyển dịch chuỗi cung ứng toàn cầu khiến nhiều doanh nghiệp nước ngoài tìm kiếm địa điểm sản xuất mới, và Việt Nam trở thành một trong những điểm đến hấp dẫn nhờ chính sách kinh tế ổn định và chi phí lao động cạnh tranh. Ngoài ra, giá dầu thô biến động mạnh giúp các doanh nghiệp xuất khẩu xăng dầu và khí đốt của Việt Nam thu lợi đáng kể từ các hợp đồng thương mại.
Tuy nhiên, tác động tiêu cực lại rõ ràng hơn và ảnh hưởng trên diện rộng. Giá năng lượng và nguyên vật liệu tăng cao do chiến sự khiến chi phí sản xuất và vận tải tại Việt Nam gia tăng, làm giảm biên lợi nhuận của doanh nghiệp và gây sức ép lên lạm phát. Xuất khẩu sang Nga và Ukraine bị gián đoạn, tác động tiêu cực đến một số ngành hàng như nông sản, thép và sản phẩm công nghiệp. Quan trọng hơn, lạm phát toàn cầu gia tăng đã làm giảm sức mua của các thị trường xuất khẩu lớn của Việt Nam như châu Âu và Mỹ, khiến nền kinh tế trong nước chịu áp lực lớn hơn trong việc duy trì tăng trưởng.
Với bối cảnh này, mặc dù Việt Nam có một số cơ hội phát triển nhờ sự dịch chuyển thương mại và đầu tư, nhưng những thách thức về giá nguyên liệu, chi phí sản xuất và suy giảm nhu cầu từ các thị trường quan trọng vẫn đang là rào cản lớn. Do đó, xét tổng thể, Việt Nam chịu nhiều tác động tiêu cực hơn là tích cực từ cuộc xung đột này.
Diễn biến cuộc chiến và chính sách của Mỹ
Dưới thời Tổng thống Joe Biden, chiến sự vẫn tiếp tục leo thang với sự hỗ trợ ngày càng lớn từ phương Tây dành cho Ukraine. Các cuộc phản công của Ukraine diễn ra nhưng chưa đạt được bước ngoặt quyết định. Nga củng cố quyền kiểm soát tại các khu vực đã chiếm đóng và gia tăng áp lực quân sự. Đến cuối năm 2024, khi Donald Trump tái đắc cử tổng thống Mỹ, cuộc chiến vẫn chưa có hồi kết, và tình hình trở nên phức tạp hơn với những thay đổi trong chính sách của Washington.
Trump nhanh chóng điều chỉnh cách tiếp cận, hướng đến việc giảm hỗ trợ quân sự cho Ukraine và thúc đẩy đàm phán hòa bình. Ông đề xuất một thỏa thuận giữa Nga và Ukraine nhằm kết thúc xung đột. Tuy nhiên, chính sách này vấp phải nhiều phản ứng trái chiều. Tổng thống Zelensky phản đối mạnh mẽ vì lo ngại Ukraine sẽ mất đi sự hỗ trợ cần thiết để duy trì chiến đấu. Một số nước châu Âu lo ngại việc Mỹ giảm viện trợ sẽ khiến Nga giành lợi thế, trong khi một số quốc gia khác lại ủng hộ giải pháp hòa bình. Về phía Nga, Moscow hoan nghênh cách tiếp cận của Trump, xem đây là cơ hội để đạt được thỏa thuận có lợi.
Dự đoán diễn biến tiếp theo và tác động đến Việt Nam
Nếu Trump tiếp tục cắt giảm viện trợ, Ukraine có thể gặp khó khăn trong việc duy trì chiến đấu, trong khi Nga có thể tận dụng tình hình để mở rộng ảnh hưởng tại các khu vực đang kiểm soát. Châu Âu có thể phải gánh vác nhiều hơn trong việc hỗ trợ Ukraine nếu Mỹ giảm vai trò. Khả năng đạt được một thỏa thuận hòa bình tăng lên, nhưng tất cả vẫn phụ thuộc vào thiện chí của cả Nga và Ukraine.
Đối với Việt Nam, nếu chiến sự kết thúc, giá năng lượng và lương thực có thể ổn định hơn, giúp kiểm soát lạm phát và duy trì tăng trưởng. Về ngoại giao, Việt Nam có thể tận dụng sự dịch chuyển của các liên minh toàn cầu để mở rộng hợp tác với Mỹ, châu Âu và Nga. Tuy nhiên, những tác động tiêu cực từ cuộc chiến vẫn để lại hậu quả kéo dài, đòi hỏi Việt Nam phải có những chiến lược kinh tế và đối ngoại linh hoạt để vượt qua thách thức và tận dụng cơ hội mới.
Cuộc chiến Nga-Ukraine gây biến động toàn cầu, với Trung Quốc hưởng lợi, còn Việt Nam chịu cả cơ hội lẫn thách thức. Xuất khẩu tăng nhưng giá năng lượng cao và thương mại gián đoạn gây thiệt hại. Nếu Trump cắt giảm viện trợ Ukraine, chiến sự có thể lắng dịu, giúp Việt Nam ổn định kinh tế và mở rộng hợp tác quốc tế.
