TS HUỲNH THANH ĐIỀN
Với một nền kinh tế có độ mở lớn như Việt Nam, tỷ giá hối đoái đóng vai trò then chốt. Biến động tỷ giá không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến xuất nhập khẩu mà còn lan tỏa tới chi phí sản xuất, lạm phát và dòng vốn. Việc giữ tỷ giá ổn định, linh hoạt là điều kiện thiết yếu để bảo vệ năng lực cạnh tranh, ổn định vĩ mô và duy trì niềm tin thị trường.
Việc Hoa Kỳ thông báo tạm hoãn áp dụng mức thuế đối ứng 46% đối với một số mặt hàng xuất khẩu từ Việt Nam trong vòng 90 ngày mang tính chiến lược, mở ra cơ hội quan trọng cho hai bên tiến hành đàm phán, làm rõ lập trường và đưa ra phương án xử lý phù hợp. Trong thời gian này, các kịch bản chính sách từ áp thuế toàn phần, đàm phán giảm thuế một nửa, cho đến khả năng hoãn dài hạn đều đang được thị trường cân nhắc. Những thay đổi này không chỉ tác động đến hoạt động thương mại mà còn có ảnh hưởng sâu sắc đến tỷ giá hối đoái giữa đồng Việt Nam (VND) và đô la Mỹ (USD), đặc biệt thông qua các kênh tâm lý, dòng tiền và cán cân thanh toán.
Hiện tại, thông tin về việc tạm hoãn đã góp phần giảm bớt tâm lý căng thẳng trên thị trường tài chính. Đồng VND vẫn duy trì được sự ổn định trong ngắn hạn do kỳ vọng rằng đàm phán có thể giúp giảm đáng kể mức thuế từ 46% xuống khoảng một nửa (23%) hoặc thấp hơn, tùy theo tiến trình đối thoại và thiện chí hai phía. Tuy nhiên, trong giai đoạn chờ đàm phán này, tâm lý phòng vệ vẫn còn hiện diện: doanh nghiệp xuất khẩu thận trọng trong đơn hàng, nhà đầu tư cân nhắc chuyển dịch vốn, còn thị trường ngoại hối vẫn tiềm ẩn biến động.
Nếu sau 90 ngày, Mỹ và Việt Nam đạt được đồng thuận giảm thuế xuống mức khoảng 23%, tác động tiêu cực đến xuất khẩu sẽ được hạn chế phần nào. Dù vẫn làm giảm một phần năng lực cạnh tranh giá của hàng Việt tại thị trường Mỹ, nhưng mức thuế này đủ thấp để doanh nghiệp có thể điều chỉnh biên lợi nhuận, tối ưu chi phí hoặc tái định hướng sản phẩm. Do đó, nguồn cung USD từ xuất khẩu sẽ không suy giảm quá mạnh, và tỷ giá USD/VND có thể chỉ chịu áp lực điều chỉnh ngắn hạn, không rơi vào trạng thái mất kiểm soát.
Ngược lại, nếu đàm phán thất bại và mức thuế 46% được áp dụng toàn diện, ảnh hưởng đến tỷ giá sẽ nghiêm trọng hơn. Xuất khẩu sụt giảm mạnh sẽ kéo theo nguồn cung ngoại tệ giảm, gây mất cân đối cung – cầu trên thị trường ngoại hối. Trong khi đó, tâm lý tích trữ USD của doanh nghiệp và nhà đầu tư sẽ gia tăng, làm cầu ngoại tệ tăng đột biến. Tỷ giá USD/VND sẽ chịu áp lực tăng mạnh, đẩy đồng VND vào tình trạng mất giá rõ rệt.
Đồng VND mất giá sẽ kéo theo nhiều hệ quả: chi phí nhập khẩu đầu vào tăng, nguy cơ lạm phát cao hơn, gánh nặng trả nợ ngoại tệ lớn hơn với doanh nghiệp. Ngân hàng Nhà nước có thể phải can thiệp bằng cách bán USD từ dự trữ hoặc điều chỉnh lãi suất, nhưng các biện pháp này cũng có chi phí, làm thu hẹp dư địa điều hành chính sách tiền tệ và tài khóa.
Biến động tỷ giá cũng có thể tạo ra áp lực lên lãi suất trong nền kinh tế. Khi tỷ giá mất giá quá mạnh, Ngân hàng Nhà nước có thể sẽ phải điều chỉnh tăng lãi suất để thu hút vốn và bảo vệ đồng VND, đồng thời giảm bớt áp lực lạm phát nhập khẩu. Tuy nhiên, lãi suất cao cũng có thể kìm hãm đầu tư và tiêu dùng, ảnh hưởng tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế. Do đó, sự ổn định tỷ giá có tác động trực tiếp đến chính sách tiền tệ và khả năng điều hành lãi suất của cơ quan chức năng.
Trong trường hợp lạc quan hơn, nếu kết quả đàm phán dẫn đến việc áp dụng thuế ở mức thấp hoặc trì hoãn dài hạn, thị trường sẽ có thời gian để thích ứng, và đồng VND nhiều khả năng vẫn giữ được ổn định trong biên độ cho phép. Doanh nghiệp sẽ có thêm cơ hội để đa dạng hóa thị trường, điều chỉnh cơ cấu sản phẩm, trong khi niềm tin vào khả năng điều hành vĩ mô của Việt Nam được củng cố.
Việc Mỹ tạm hoãn áp thuế 90 ngày là một cơ hội vàng để Việt Nam đàm phán và giảm thiểu thiệt hại, trong đó mục tiêu khả thi là đưa mức thuế từ 46% xuống khoảng 23%. Dù áp lực tỷ giá hiện nay chưa bộc lộ rõ, nhưng các rủi ro tiềm ẩn vẫn tồn tại, đòi hỏi chính sách điều hành linh hoạt, kịch bản dự phòng đầy đủ và sự phối hợp giữa nhà nước với doanh nghiệp để thích ứng kịp thời với mọi diễn biến của cuộc đàm phán này.
